આ મહાભારત માં અજ્ઞાત વાસ ના સમય દરમ્યાન એક વખત વન માં ભ્રમણ કરતા કરતા યાગ્યસેની ને તરસ લાગે છે એટલે ધર્મ રાજ નકુલ ને પાણી શોધવા માટે મોકલે છે !
નકુલ એક તળાવ શોધે છે અને તેમાંથી પાણી પીવાનો પ્રયત્ન કરે છે, પણ એ તળાવ ની સુરક્ષા એક યક્ષ કરતો હોઈ છે, એ નકુલ ને ચેતવે છે કે મારા સવાલ ના જવાબ આપ્યા વગર પાણી પીશ તો તારું મૃત્યુ થશે ! પણ નકુલ એની વાત માનતો નથી અને મૃત્યુ પામે છે !
ઘણી વખત રાહ જોયા બાદ પણ નકુલ પાછો આવતો નથી એટલે એની શોધ માં ક્રમશ: અન્ય પાંડવો એની શોધ માં આવે છે અને જે ભૂલ નકુલ એ કરી હતી એ જ ભૂલ કરે છે !
અને સૌથી છેલ્લે ધર્મરાજ આવે છે અને જુએ છે તો નકુલ, સહદેવ, અર્જુન, ભીમ મૃત અવસ્થામાં તળાવ પાસે પડેલા હોઈ છે ! પરિસ્થિતિનો તાગ મેળવી ધર્મરાજ પણ પાણી પીવાનો પ્રયત્ન કરે છે એટલે તરત જ યક્ષ એમને સાવધાન કરે છે !
ધર્મરાજ પણ યક્ષ નું સન્માન કરે છે. યક્ષ એમને કહે છે તારા બધા ભાઈઓએ મારી આજ્ઞા નું પાલન કર્યા વગર પાણી પીવાની કોશિશ કરી એટલે એ બધા મૃત્યુ પામ્યા છે ! પણ હે યુધિષ્ઠીર તું આવું ન કરીશ !
ત્યારબાદ યુધિષ્ઠીર યક્ષ ના સવાલો ના જવાબ આપવા માટે સહમત થાય છે !
તો યક્ષ અને યુધિષ્ઠીર વચ્ચે થયેલા સવાલો અને જવાબ નીચે મુજબ આપ્યા છે ! વિશ્વના સૌથી શ્રેષ્ઠ ગણી શકાય એવા તત્વજ્ઞાન નો આમાં સમાવેશ થયો છે !
યક્ષ: પૃથ્વી કરતાં પણ વજનદાર શું છે ?
યુધિ. : માતા
યક્ષ: આકાશ થી પણ ઊંચું કદ કોનું છે ?
યુધિ. : પિતા
યક્ષ: પવન થી પણ વધુ તેજ ગતિ કોની છે ??
યુધિ. : મન
યક્ષ: સંખ્યામાં તણખલા થી વધુ શું છે ?
યુધિ. : ચિંતા
યક્ષ: મૃત્યુ ની નજીક પહોંચેલા પુરુષનો મિત્ર કોણ છે ?
યુધિ. : દાન
યક્ષ: ધર્મ, યશ, સ્વર્ગ અને સુખ નું મુખ્ય સ્થાન શું છે ?
યુધિ. : ધર્મ નું મુખ્ય સ્થાન દક્ષતા, યશ નું મુખ્ય સ્થાન દાન, સ્વર્ગ નું મુખ્ય સ્થાન સત્ય છે, સુખ નું મુખ્ય સ્થાન શીલ છે !
યક્ષ: મનુષ્યનો આત્મા શું છે ?
યુધિ. : પુત્ર
યક્ષ: જગત ને કઈ વસ્તુએ ઢાંકી રાખી છે ?
યુધિ. : અજ્ઞાન
યક્ષ: આળસ શું છે ?
યુધિ. : ધર્મ ન કરવો
યક્ષ: સુખી કોણ છે ?
યુધિ. : જેના પર કોઈ ઋણ નથી
યક્ષ: સાચું સ્નાન શું છે ?
યુધિ. : જે મનનો મેલ સાફ કરે
યક્ષ: કાજલ થી કાળું શું છે ?
યુધિ. : કલંક
યક્ષ: જગત માં શ્રેષ્ઠ ધર્મ શું છે ?
યુધિ. : દયા
યક્ષ: શેને વશ માં રાખવાથી શોક નથી થતો ?
યુધિ. : મનને
યક્ષ: લજ્જા શું છે ?
યુધિ. :. ન કરવા જેવા કામ થી દુર રહેવું
યક્ષ: દયા શું છે ?
યુધિ. : બધાના સુખ ની મંગલ કામના કરવી
યક્ષ: રાષ્ટ્ર ના મૃત્યુ નું કારણ શું છે ?
યુધિ. : અરાજકતા
યક્ષ: બ્રાહ્મણત્વ નું પ્રમાણ શું છે કુલ, ચરિત્ર, શિક્ષા કે પછી શાસ્ત્ર જ્ઞાન ?
યુધિ. : ચરિત્ર
યક્ષ: ધર્મ શું તર્ક માં છે ?
યુધિ. : ના
યક્ષ: તો શું ઋષિઓની વિચારધારા માં છે ?
યુધિ. : ના, કેમકે કોઈ એક ઋષિની વિચારધારા બીજા ઋષિ સાથે મળતી નથી, એમની વચ્ચે પણ મતભેદ છે.કોઈ પણ ઋષિ પાસે સંપૂર્ણ સત્ય નથી.
યક્ષ: તો પછી ધર્મ નું સંપૂર્ણ સત્ય શું છે ?
યુધિ. : વ્યક્તિના હ્રદય ની અંદર
યક્ષ: દુનિયાનું સૌથી મોટું આશ્ચર્ય શું છે ?
યુધિ. : દરેક વ્યક્તિ રોજ બીજા લોકોને મૃત્યુ પામતા જોવે છે, છતાં પણ પોતે મૃત્યુ થી બચી જશે એવો ખ્યાલ.
તો આ હતો યક્ષ અને ધર્મરાજ વચ્ચેનો સંવાદ. આશા રાખું છું તમને વાંચવાની મજા આવી હશે !
તમારા પ્રતિભાવો કૉમેન્ટમાં જણાવજો.
Saras....keep writing
ReplyDelete